Η κυκλικότητα αποτελεί ένα αδιαμφισβήτητο χαρακτηριστικό της παγκόσμιας οικονομίας, και κατ΄ επέκταση όλων των χρηματιστηριακών αγορών διεθνώς. Ίσως, το φαινόμενο της κυκλικότητας να έχει τις ρίζες του στην κυκλική φύση της ανθρώπινης συμπεριφοράς, η οποία και επηρεάζει την κατανάλωση, την παραγωγή και τις επενδύσεις. Εξετάζοντας λοιπόν στοιχεία του τελευταίου αιώνα μπορούμε να διακρίνουμε έναν μακροοικονομικό κύκλο που διαρκεί περίπου 35 με 45 έτη και περιέχει περίπου 6 επιχειρηματικούς κύκλους μέσης διάρκειας 6,2 ετών.
Τα διεθνή χρηματιστήρια αντικατοπτρίζουν αυτόν τον ιστορικό ρυθμό της οικονομίας, εμφανίζοντας αντίστοιχους μακροπρόθεσμους κύκλους που διαρκούν περίπου 35 έως 43 έτη. Παράλληλα, και με γνώμονα τον Dow Jones Industrial και τον S&P 500, οι αγορές μετοχών ακολουθούν και ενδιάμεσους κύκλους μέσης διάρκειας 3,2 έως 4,5 ετών. Η παρακάτω ανάλυση είναι μέρος από το πιο πρόσφατο βιβλίο μου με τίτλο “The Capital Cycle» ή αλλιώς «Ο Κύκλος του Κεφαλαίου». Περισσότερες πληροφορίες για το βιβλίο μπορείτε να βρείτε στο τέλος της παρούσας ανάλυσης.
Η ανάλυση χωρίζεται σε δύο μέρη:
(Α) Στον μακροοικονομικό κύκλο και τον αντίστοιχο μακροπρόθεσμο (secular) χρηματιστηριακό κύκλο, και
(Β) Στον επιχειρηματικό (business) κύκλο και τον αντίστοιχο ενδιάμεσο χρηματιστηριακό κύκλο
(Α) Η Αλληλεπίδραση των Μακροοικονομικών Κύκλων και της Κυκλικότητας του Χρηματιστηρίου
Ένας οικονομικός κύκλος αντιπροσωπεύει την περίοδο μεταξύ δύο μεγάλων υφέσεων, διαμορφώνοντας ένα επαναλαμβανόμενο μοτίβο ανάπτυξης και συρρίκνωσης.
Ιστορικά, η οικονομία ακολουθεί δύο κρίσιμους κύκλους με διαφορετική διάρκεια:
- Τον Μακροοικονομικό Κύκλο, που εξελίσσεται σε βάθος αρκετών δεκαετιών και καθοδηγείται από τη δυναμική του χρέους, τις πολιτικές αλλαγές, και την τεχνολογική καινοτομία.
- Τον Επιχειρηματικό Κύκλο, που διαρκεί μόλις μερικά χρόνια (κατά μέσο όρο 6.21 έτη στις ΗΠΑ) και είναι αποτέλεσμα της κυκλικότητας της παραγωγής και κατανάλωσης, της κυκλικότητας των επενδύσεων, αλλά των ευμετάβλητων συνθηκών της παγκόσμιας ρευστότητας.
Διάφορες οικονομικές θεωρίες έχουν προσπαθήσει να υπολογίσουν τη διάρκεια του οικονομικού κύκλου. Ο παρακάτω πίνακας συνοψίζει ορισμένες από αυτές τις θεωρίες.
Πίνακας: Οικονομικές Θεωρίες και η Διάρκεια της Κυκλικότητας που Προτείνουν
| ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟΙ ΚΥΚΛΟΙ |
ΔΙΑΡΚΕΙΑ |
ΒΑΣΗ ΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟΥ |
ΕΤΟΣ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΗΣ |
|
45-60 Έτη |
Τεχνολογικά Κύματα |
1926 |
|
35-43 Έτη |
Σύνθετα Οικονομική/Πολιτική |
2025 |
|
15-25 Έτη |
Δημογραφική / Υποδομές |
1930 |
|
7-11 Έτη |
Πάγιο Κεφάλαιο / Χρέος |
1862 |
|
6.58 Έτη |
Οικονομική / Νομισματική |
2025 |
|
6.21 Έτη |
Οικονομική / ΑΕΠ |
2025 |
|
4.87 Έτη |
Οικονομική / ΑΕΠ |
2025 |
|
3.33 Έτη |
Πληροφοριακή / Αποθέματα |
1920s |
Υπολογίζοντας τον Μακροοικονομικό Κύκλο με Βάση Ιστορικά Στοιχεία
Με την εξέταση σημαντικών ιστορικών γεγονότων του τελευταίου αιώνα, όπως η κρίση του 1929-1932, η ενεργειακή κρίση της δεκαετίας του 1970 και η χρηματοπιστωτική κρίση του 2007-2009, μπορούμε να εντοπίσουμε δύο ολοκληρωμένους μακροοικονομικούς κύκλους (από πυθμένα σε πυθμένα):
- 1932-1974, διάρκεια 42,5 χρόνια
Ξεκινά με την κρίση του 1929-1932 και τελειώνει με την πετρελαϊκή κρίση του 1970 που συνάδει και με το πέρας της νομισματικής εποχής του Bretton Woods.
- 1974-2009, διάρκεια 34,5 χρόνια
Ξεκινά με την πετρελαϊκή κρίση του 1970 και τελειώνει με την τραπεζική κρίση του 2007-2009.
Με βάση τα παραπάνω στοιχεία, η μέση διάρκεια του μακροοικονομικού κύκλου είναι 38,5 έτη.
Σύνδεση του Μακροοικονομικού Κύκλου με τους Μακροπρόθεσμους Χρηματιστηριακούς Κύκλους
Οι τρεις κρίσιμοι πάτοι του μακροοικονομικού κύκλου που αναφέρθηκαν παραπάνω (1932, 1974, και 2009) αντανακλούν επίσης και τα ιστορικά χαμηλά του Αμερικάνικου χρηματιστηρίου των ετών 1932, 1974 και το 2009. Αυτό αποδεικνύεται, καθώς μετά από αυτές τις τρεις σημαδιακές χρονιές, ξεκίνησαν μεγάλες ανοδικές τάσεις στα διεθνή χρηματιστήρια με διάρκεια πολλών δεκαετιών. Συνεπώς, θα μπορούσε να υποστηριχτεί με κάποια επιφύλαξη ότι οι μακροπρόθεσμοι κύκλοι των μετοχών ακολουθούν τους μακροοικονομικούς ρυθμούς της παγκόσμιας οικονομίας.
Οι ακόλουθες τιμές αντιπροσωπεύουν τη μέση διάρκεια των μακροπρόθεσμων κύκλων (secular>cycles) ανά κύρια κατηγορία περιουσιακών στοιχείων:
- Dow Jones Industrial / S&P 500: 37,5-38,5 έτη
- Χρυσός: 29,5 έτη
- NASDAQ / DAX: 28,0-28,5 έτη
- Δείκτης Δολαρίου ΗΠΑ (US Dollar Index): 14-16 έτη
- Ευρωδολάριο (EURUSD): 14-16 έτη
- Κρυπτονομίσματα: 4 έτη
Παρότι η διάρκεια κάθε κύκλου της αγοράς μετοχών μπορεί να διαφέρει, εντοπίζεται μια κοινή δομή ανάμεσα στους ιστορικούς της κύκλους. Με βάση τη διάρκεια και τα χαρακτηριστικά προηγούμενων κύκλων, το παρακάτω γράφημα απεικονίζει την τυπική δομή του κύκλου του Dow Jones Industrial Average, η οποία προσεγγίζει εκείνη του S&P 500. Αξίζει να σημειωθεί ότι οι δείκτες NASDAQ και DAX παρουσιάζουν ιστορικά μια διαφορετική δομή αγοράς.
Γράφημα: Τυπική Δομή του Μακροπρόθεσμου Κύκλου της Αγοράς Μετοχών
- Ο μέσος μακροπρόθεσμος κύκλος του Dow Jones και του S&P 500 διαρκεί 38,5 έτη, περιλαμβάνοντας 36,5 έτη ανοδικής αγοράς και 2 έτη πτωτικής αγοράς.
- Οι μακροπρόθεσμοι κύκλοι των δύο δεικτών παρουσιάζουν παρόμοια χαρακτηριστικά.
- Ο μακροπρόθεσμος κύκλος της αγοράς NASDAQ είναι συντομότερος (28 έτη) και ευθυγραμμίζεται περισσότερο με τον DAX (28,5 έτη).
- Οι μακροπρόθεσμοι κύκλοι του Dow>Jones και του S&P 500 συνήθως περιλαμβάνουν 8-9 ολοκληρωμένους ενδιάμεσους κύκλους:
- Ιστορικά (1896-2024), ένας τυπικός ενδιάμεσος κύκλος διαρκεί περίπου 4,5 έτη, με ανοδική φάση 3 ετών και διορθωτική φάση 1,5 έτους.
- Πιο πρόσφατα (1974-2024), η διάρκεια μειώθηκε σε περίπου 3,2 έτη, με ανοδική φάση 2,3 ετών και διορθωτική φάση 0,9 ετών.
- Κάθε ενδιάμεσος κύκλος μπορεί να περιλαμβάνει αρκετούς τακτικούς κύκλους διάρκειας 2-6 μηνών.
- Οι ενδιάμεσοι κύκλοι τείνουν να κορυφώνονται στο πρώτο μισό του έτους, ιδίως τον Ιανουάριο.
- Αντίστοιχα, τείνουν να αγγίζουν τα χαμηλά τους στο δεύτερο μισό του έτους, κυρίως τον Οκτώβριο και τον Δεκέμβριο.
- Ο δείκτης NASDAQ ολοκλήρωσε μια πτωτική αγορά 8 από τις 19 φορές τον μήνα Οκτώβριο, ένα αξιοσημείωτο στατιστικό στοιχείο.
Ανάλυση των Ιστορικών Κύκλων του Χρηματιστηριακού Δείκτη Dow Jones Industrial
Δομικά, οι τρεις μακροπρόθεσμοι κύκλοι του Dow>Jones ήταν παρόμοιοι, αν και υπήρχαν διαφορές στις κορυφές κάθε αγοράς. Το ακόλουθο διάγραμμα παρουσιάζει τους μακροπρόθεσμους κύκλους του Dow Jones Industrial Average σε σχέση με το δολάριο ΗΠΑ και τον χρυσό, εστιάζοντας στα μακροοικονομικά υψηλά και χαμηλά.
Διάγραμμα: Οι Κύκλοι της Αγοράς Dow>Jones>Industrial (1897-2025)
(Β) Ο Επιχειρηματικός Κύκλος και οι Ενδιάμεσοι Κύκλοι στις Αγορές Μετοχών
Ο επιχειρηματικός κύκλος θεωρείται από πολλούς συνώνυμος με τον οικονομικό κύκλο. Ωστόσο, υπάρχουν διάφορες προσεγγίσεις στο ζήτημα αυτό. Η οικονομία φαίνεται να βιώνει τρεις διακριτούς τύπους κύκλων:
- Μακροχρόνιος Κύκλος, διάρκειας 35-45 ετών
- Επιχειρηματικός Κύκλος, διάρκειας 2-10 ετών
- Τακτικός Κύκλος, διάρκειας 1-12 μηνών
Όπως και ο μακροοικονομικός κύκλος, ο επιχειρηματικός κύκλος αναφέρεται στο διάστημα μεταξύ δύο διαδοχικών οικονομικών υφέσεων (χαμηλών σημείων).
Κατά τη μέτρηση της διάρκειας του επιχειρηματικού κύκλου, η ανάλυση εστιάζει στις Ηνωμένες Πολιτείες, καθώς η αμερικανική οικονομία αντιπροσωπεύει πάνω από 25% του παγκόσμιου ΑΕΠ και οι αμερικανικές αγορές μετοχών περισσότερο από 40% της παγκόσμιας κεφαλαιοποίησης.
Από το 1945 έως το 2020, οι επιχειρηματικοί κύκλοι των ΗΠΑ είχαν μέση διάρκεια 6,21 ετών. Σημειώνεται ότι ο μέσος επιχειρηματικός κύκλος ευθυγραμμίζεται χρονικά με τον μέσο κύκλο του επιτοκίου FEDFUNDS, ο οποίος είχε διάρκεια 6,58 ετών (αναλύεται παρακάτω).
- Η μέση διάρκεια του μακροοικονομικού κύκλου (38,5 έτη) αντιστοιχεί περίπου σε έξι επιχειρηματικούς κύκλους (6 × 6,21 = 37,26).
- Τα δεδομένα δείχνουν ότι οι μακροοικονομικοί κύκλοι έχουν συντομεύσει με την πάροδο του χρόνου, κάτι που αποδίδεται σε παράγοντες όπως η παγκοσμιοποίηση, η τεχνολογική επιτάχυνση, και η διεύρυνση του κερδοσκοπικού χρηματοοικονομικού τομέα.
- Παρ’ όλα αυτά, ο επιχειρηματικός κύκλος έχει την τάση να διαρκεί περισσότερο μετά το 1945 σε σύγκριση με παλαιότερες περιόδους.
Συμπερασματικά, οι σύγχρονοι μακροοικονομικοί κύκλοι είναι συντομότεροι σε διάρκεια και αποτελούνται από λιγότερους αλλά μακρύτερους επιχειρηματικούς κύκλους.
Μέσα σε κάθε επιχειρηματικό κύκλο, οι μετοχές βιώνουν ενδιάμεσους κύκλους (mid-cycles). Οι μετοχές τείνουν να υπεραποδίδουν κατά τη φάση της ανάπτυξης και να υποαποδίδουν κατά τη διάρκεια της ύφεσης:
1. Φάση Πρώιμης Ανάπτυξης: +20% ετησίως
2. Φάση Μέσης Ανάπτυξης: +14%
3. Φάση Ώριμης Ανάπτυξης: +5%
4. Προ-Ύφεση / Ύφεση: -15%
Με βάση την περίοδο 1932-2009, κάθε ολοκληρωμένος μακροπρόθεσμος κύκλος του DJIA αποτελείται από 9 ενδιάμεσες τάσεις (mid-cycles).
Ιστορικά (1896-2025):
- Κάθε ενδιάμεση τάση διαρκεί περίπου 4,5 έτη
- Η μέση ανοδική φάση διαρκεί 3 έτη, η πτωτική 1,5 έτος
Πρόσφατα (1974-2025):
- Κάθε ενδιάμεση τάση διαρκεί περίπου 3,2 έτη
- Η μέση ανοδική φάση διαρκεί 2,3 έτη, η πτωτική 0,9 έτη
Η μέση διάρκεια ενδιάμεσου κύκλου 3,2 ετών του Dow Jones Industrial Average υποδεικνύει ότι περίπου δύο κύριες τάσεις της αγοράς μετοχών εκδηλώνονται σε κάθε επιχειρηματικό κύκλο (2 × 3,2 = 6,4 έτη).
Στατιστικά: Για κάθε επιχειρηματικό κύκλο διάρκειας 6,21 ετών, υπήρχαν περίπου δύο ενδιάμεσοι χρηματιστηριακοί κύκλοι διάρκειας 3,2 ετών.
Το επιτόκιο FEDFUNDS είναι το επιτόκιο δανεισμού μίας ημέρας μεταξύ εμπορικών τραπεζών, το οποίο ρυθμίζεται από τη FED μέσω πράξεων ανοικτής αγοράς. Με βάση τα μηνιαία δεδομένα της Federal Reserve Bank of St. Louis, ο μέσος ολοκληρωμένους κύκλος FEDFUNDS από το 1954 έως το 2025 διαρκεί 6.58 έτη.
Μέσος Όρος (1954-2025):
- Διάρκεια κύκλου: 6,58 έτη
- Μέση κορυφή επιτοκίου: 7,85%
- Μέση διάρκεια ανόδου: 3,74 έτη
- Μέση διάρκεια πτώσης: 2,83 έτη
Η μέση διάρκεια του κύκλου FEDFUNDS (6,58 έτη) είναι σχεδόν ταυτόσημη με τη μέση διάρκεια του επιχειρηματικού κύκλου (6,21 έτη).
Το Βιβλίο The Capital Cycle
Οι παραπάνω πληροφορίες προέρχονται από το βιβλίο μου «The Capital Cycle», που εκδόθηκε τον Νοέμβριο του 2025. Το βιβλίο περιλαμβάνει πέντε κεφάλαια:
1. Το πρώτο κεφάλαιο παρουσιάζει τον μακροοικονομικό και επιχειρηματικό κύκλο και την παγκόσμια ρευστότητα, εξετάζοντας παράλληλα τα επιτόκια, την προσφορά χρήματος και την παγκόσμια ρευστότητα, αλλά και τους κύκλους τιμών του πετρελαίου.
2. Το δεύτερο κεφάλαιο προσεγγίζει την ιστορική δομή των μακροπρόθεσμων κύκλων, τους ενδιάμεσους κύκλους και την εποχικότητα των δεικτών Dow Jones, S&P 500, NASDAQ και DAX, συνδέοντας παράλληλα τα εταιρικά κέρδη με την απόδοση των μετοχών.
3. Το τρίτο κεφάλαιο αναλύει την αγορά συναλλάγματος, επικεντρώνοντας στους κύκλους του Δείκτη Δολαρίου ΗΠΑ και σε οκτώ ζεύγη νομισμάτων (EUR/USD, GBP/USD, USD/JPY, USD/CHF, USD/CAD, AUD/USD, NZD/USD, EUR/GBP).
4. Το τέταρτο κεφάλαιο εστιάζει στα κρυπτονομίσματα και τον χρυσό, χαρτογραφώντας τους τετραετείς κύκλους του Bitcoin και του Ethereum καθώς και τα μακροχρόνια και εποχικά μοτίβα της τιμής του χρυσού.
5. Το πέμπτο και τελευταίο κεφάλαιο παρουσιάζει το αναλυτικό πλαίσιο βασικών κυκλικών θεωριών, και πιο συγκεκριμένα: Dow Theory, Elliott Wave Principle, Wyckoff Method, W.D. Gann και Benner’s Cycle. Kαθεμία εκ των προαναφερθέντων θεωριών προσφέρει μια διαφορετική οπτική στη ρυθμικότητα των αγορών και την επενδυτική ψυχολογία.
Σύνδεσμοι:
🔗 Έκδοση ePub (Αγγλικά) διαθέσιμη στο Amazon: » https://www.amazon.com/dp/B0FYNLQYTM
🔗 Έκδοση PDF (Αγγλικά) διαθέσιμη στο PayHip: » https://payhip.com/b/L1ouf
■ Οι Κύκλοι του Αμερικάνικου Χρηματιστηρίου (1896-2025) από το Πρόσφατο Βιβλίο μου «Ο Κύκλος του Κεφαλαίου»
Γιώργος Πρωτονοτάριος, Οικονομικός Αναλυτής
- Νοέμβριος 2025
Για το FxStreet.gr (c)
L ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ στο FxStreet.gr