Η Θεωρία του Dow συνδυάζει την τεχνική ανάλυση με τις επιχειρηματικές συνθήκες και την ψυχολογία της αγοράς με σκοπό να δημιουργήσει ένα πλήρες πλαίσιο για την ανάλυση των τάσεων και των φάσεων της χρηματιστηριακής αγοράς. Εφαρμόζοντας τη Θεωρία του Dow, οι επενδυτές μπορούν να αναγνωρίσουν τις κύριες τάσεις στην αγορά και να προσδιορίσουν τις έξι φάσεις ενός πλήρους χρηματιστηριακού κύκλου μέσω απόδειξης και επιβεβαίωσης. Η Θεωρία του Dow δημιουργήθηκε από τον Charles H. Dow (1851–1902), έναν Αμερικανό δημοσιογράφο και συνιδρυτή της Dow Jones and Company. Μετά τον θάνατο του Charles Dow, ο William Peter Hamilton, ο Robert Rhea και ο E. George Schaefer μετέτρεψαν το ‘editorial’ του Dow ως μια ολοκληρωμένη θεωρία.
Εισαγωγή στη Θεωρία του Dow
Αν και η Θεωρία του Dow αναπτύχθηκε ως μια αμιγώς χρηματιστηριακή θεωρία, βρίσκει εφαρμογή και σε άλλες αγορές. Πιο συγκεκριμένα, το γράφημα των έξι φάσεων ενός πλήρους κύκλου που θα παρουσιαστεί αργότερα, έχει εφαρμογή σε οποιαδήποτε αγορά του πλανήτη συμμετέχει το ευρύ επενδυτικό κοινό (public participation). Με απλά λόγια, η δομή του ανοδικού και καθοδικού κύκλου της θεωρίας του Dow συναντάται παντού. Αρχικά παρουσιάζονται, οι βασικές αρχές της θεωρίας, και στη συνέχεια παρουσιάζονται οι τρεις κατηγορίες τάσεων της αγοράς, αλλά και μια πλήρης επεξήγηση όλων των φάσεων κάθε ανοδικού και καθοδικού κύκλου.
Βασικές Αρχές της Θεωρίας του Dow
Σύμφωνα με τον Charles Dow, το χρηματιστήριο αποτελεί έναν αξιόπιστο δείκτη του επιχειρηματικού κλίματος, και συνεπώς οι τιμές των μετοχών αντανακλούν τις τρέχουσες επιχειρηματικές συνθήκες που επικρατούν στην οικονομία. Ακολουθούν οι βασικές αρχές πάνω στις οποίες βασίζεται η Θεωρία του Dow:
(1) Οι χρηματιστηριακές τιμές προεξοφλούν και ενσωματώνουν όλες τις ειδήσεις της αγοράς -Στην οικονομική θεωρία, αυτή η υπόθεση ονομάζεται «Efficient market Hypothesis»
(2) Μόνο οι τιμές κλεισίματος έχουν σημασία -Η ημερήσια μεταβλητότητα των τιμών δεν ενδιαφέρει τη Θεωρία του Dow
(3) Υπάρχουν 3 διαφορετικοί τύποι τάσεων στην αγορά -Οι κύριες, δευτερεύουσες και ελάσσονες τάσεις, όπως εξηγούνται αναλυτικά παρακάτω
(4) Κάθε κύρια ανοδική ή πτωτική τάση περιλαμβάνει 3 διαφορετικές φάσεις -Κάθε πλήρης κύκλος της αγοράς περιλαμβάνει 6 συνολικά φάσεις, όπως αναλύονται παρακάτω
(5) Μια κύρια τάση θεωρείται ότι συνεχίζεται έως ότου αποδειχθεί η αντιστροφή της -Δεν πρέπει να συγχέονται οι κύριες με τις δευτερεύουσες τάσεις
(6) Ο όγκος συναλλαγών θα πρέπει να συμβαδίζει αρμονικά με την τάση της αγοράς και να αυξάνεται όσο η τιμή ακολουθεί την κατεύθυνση της κύριας τάσης, αλλά και να μειώνεται εάν η τιμή κινείται αντίθετα από την κύρια τάση. Σημειώστε ότι και ο Wyckoff υποστήριξε κάτι ανάλογο, δηλαδή ότι εάν η τιμή και ο όγκος βρεθούν σε τέλεια αρμονία, υπάρχει μια ήδη καθιερωμένη τάση τιμών και μια μεγάλη πιθανότητα να συνεχιστεί η τάση αυτή
(7) Για να θεωρήσουμε μια νέα κύρια τάση της αγοράς ως αξιόπιστη, δύο δείκτες πρέπει να επιβεβαιώνουν ο ένας τον άλλον (Οι Dow Jones Industrial και Dow Jones Transportation, όπως παρουσιάζονται στο τέλος)
Οι 3 Διαφορετικοί Τύποι Τάσεων της Αγοράς
Σύμφωνα με τη Θεωρία του Dow, συνυπάρχουν τρεις δυνάμεις (τάσεις) που καθορίζουν τη φύση και τη σημασία οποιασδήποτε κίνησης της αγοράς:
(i) Κύριες ή πρωτογενείς τάσεις (primary trends)
Μια κύρια τάση αντανακλά την κυρίαρχη μακροπρόθεσμη τάση της αγοράς, και μπορεί να διαρκέσει από ένα έως αρκετά έτη. Οι ανοδικές πρωτογενείς τάσεις συνήθως διαρκούν 7-9 χρόνια, ενώ οι πτωτικές πρωτογενείς τάσεις συνήθως διαρκούν 1-2 χρόνια.
(ii) Δευτερεύουσες τάσεις (secondary reactions)
Μια δευτερεύουσα τάση αναφέρεται σε μια κίνηση της αγοράς ενάντια στην κύρια κατεύθυνση της (κύρια τάση). Κατά τη διάρκεια μιας δευτερεύουσας τάσης, η αγορά δύναται να κινηθεί σημαντικά σε αντίθετη κατέυθυνση από την κύρια τάση, με μια διάρκεια από μερικές εβδομάδες έως τρεις μήνες.
(α) Κατά τη διάρκεια μιας πτωτικής αγοράς, οι δευτερογενείς τάσεις ονομάζονται και «bear-market rallies»
(β) Κατά τη διάρκεια μιας ανοδικής αγοράς, οι δευτερεύουσες τάσεις ονομάζονται και «διορθώσεις»
(iii) Ελάσσονες τάσεις (minor trends)
Οι ελάσσονες τάσεις αναφέρονται σε βραχυπρόθεσμες κερδοσκοπικές κινήσεις της αγοράς. Μια ελάσσονα τάση διαρκεί από μια μέρα έως μερικές εβδομάδες (σπάνια περισσότερο από 6 ημέρες) και είναι ο μόνος τύπος τάσης της αγοράς που μπορεί να χειραγωγηθεί. Σημειώστε ότι μια δευτερεύουσα τάση μπορεί να περιλαμβάνει μια σειρά από τρεις ή και περισσότερες ελάσσονες τάσεις.
Επεξήγηση των 6 Φάσεων ενός Πλήρους Χρηματιστηριακού Κύκλου
Η Θεωρία του Dow υποστηρίζει ότι όλοι οι κύκλοι της αγοράς ακολουθούν μια συγκεκριμένη δομή που περιλαμβάνει συνολικά 6 φάσεις. Ένας πλήρης κύκλος της αγοράς ξεκινά με 3 ανοδικές φάσεις και συνεχίζεται με 3 πτωτικές. Μια ανοδική τάση σχηματίζεται από μια σειρά υψηλότερων κορυφών και υψηλότερων πυθμένων, ενώ μια πτωτική τάση από μια σειρά χαμηλότερων κορυφών και χαμηλότερων πυθνμένων.
- Λάβετε υπόψη ότι αυτό το μοντέλο είναι παρόμοιο με τη θεωρία των κυμάτων του Elliott, ωστόσο, υπάρχει μια βασική διαφορά. Η Θεωρία του Dow μετρά έξι φάσεις συνολικά, ενώ ο Elliott μετρά μόνο 5 φάσεις.
Διάγραμμα: Οι 6 Φάσεις της Θεωρίας Dow
Κρατήστε αυτό το γράφημα έξι κυμάτων στο μυαλό σας, γιατί πρόκειται να το χρησιμοποιείτε πολύ συχνά κατά τη διάρκεια της επενδυτικής σας καριέρας.
Συνοπτικά, ένας κύκλος της αγοράς ξεκινά με μια περίοδο συσσώρευσης των τιμών, συνεχίζεται με μια ανοδική κίνηση, μετά ακολουθεί μια περίοδος διανομής, για να καταλήξει με μια περίοδο έντονων πωλήσεων. Ας προσπαθήσουμε όμως να επεξηγήσουμε αναλυτικά τις έξι αυτές φάσεις ενός πλήρους χρηματιστηριακού κύκλου.
(i) Συσσώρευση (Ανοδική φάση-1)
Κατά τη διάρκεια αυτής της πρώτης φάσης του ανοδικού κύκλου, οι επιχειρηματικές συνθήκες στην αγορά και οι οικονομικές εκθέσεις των εταιριών είναι αρνητικές. Συνεπώς, το ευρύ επενδυτικό κοινό είναι απαισιόδοξο για το μέλλον. Ωστόσο, οι θεσμικοί επενδυτές αρχίζουν να αγοράζουν, εντοπίζοντας μετοχές που είναι σημαντικά υποτιμημένες. Οι θεσμικοί αγοράζουν ενάντια στις γενικές προσδοκίες της αγοράς, και προσπαθούν να το κάνουν χωρίς να γίνουν αντιληπτοί από το ευρύ επενδυτικό κοινό και τα μέσα μαζικής ενημέρωσης. Οι χρηματιστηριακές τιμές συσσωρεύονται, καθώς η ζήτηση από τους θεσμικούς επενδυτές είναι ίση με την προσφορά από το ευρύ επενδυτικό κοινό. Κατά τη διάρκεια αυτής της φάσης συσσώρευσης, η αγορά κυμαίνεται μεταξύ μιας κύριας στήριξης (support) και ενός βασικού επιπέδου αντίστασης (resistance), ενώ ο όγκος συναλλαγών εμφανίζεται χαμηλός.
- Αυτή η φάση της αγοράς αντιστοιχεί στη φάση συσσώρευσης του Wyckoff (περισσότερα για το μοντέλο του Wyckoff)
- Αυτή η φάση της αγοράς μπορεί να θεωρηθεί παρόμοια με το πρώτο ανοδικό κύμα του Elliott (περισσότερα για το μοντέλο του Elliott)
(ii) Συμμετοχή του Επενδυτικού Κοινού (Ανοδική φάση-2)
Κατά τη διάρκεια αυτής της δεύτερης φάσης, οι επιχειρηματικές συνθήκες και τα εταιρικά κέρδη αρχίζουν να βελτιώνονται. Η ζήτηση από τους θεσμικούς επενδυτές κορυφώνεται, και κατά συνέπεια, οι μικροεπενδυτές και τα μέσα ενημέρωσης συνειδητοποιούν ότι κάτι συμβαίνει. Καθώς περισσότεροι επενδυτές αγοράζουν τώρα την αγορά, αρχίζει να διαμορφώνεται μια ισχυρή ανοδική τάση. Οι τιμές υπερβαίνουν το προηγούμενο εύρος συναλλαγών της φάσης-1, και ο όγκος συναλλαγών αυξάνεται. Στο ράλι των τιμών συμμετέχουν για πρώτη φορά και οι βραχυπρόθεσμοι κερδοσκόποι, κάτι που αντανακλάται σε μετρήσεις όπως το «open interest» και οι εκθέσεις COT των παραγώγων. Αυτή η φάση-2 θα συνεχιστεί έως ότου η πλειοψηφία των βραχυπρόθεσμων κερδοσκόπων αποφασίσει να κεφαλαιοποιήσει τα κέρδη τους. Καθώς οι περισσότεροι κερδοσκόποι κλείνουν ταυτόχρονα τις θέσεις τους, η αγορά διορθώνει κάπως απότομα, οδηγώντας μας έτσι στην επόμενη φάση.
- Κατά τη διάρκεια της φάσης-2, συνήθως παρατηρείται ανοδικό σήμα του δείκτη MACD στο εβδομαδιαίο ή ακόμα και στο μηνιαίο γράφημα, ενώ ο ημερήσιος δείκτης RSI (D1) πιθανότατα θα κορυφωθεί πάνω από 80
- Συνήθως η φάση-2 είναι η μεγαλύτερη φάση της ανοδικής αγοράς
(iii) Φάση Ανοδικής Υπερβολής (Ανοδική φάση-3)
Κατά τη διάρκεια της τελευταίας φάσης του ανοδικού κύκλου, όλα τα οικονομικά νέα είναι καλά και οι χρηματιστηριακές τιμές ανεβαίνουν γρήγορα. Όλοι συμμετέχουν στο ράλι, ενώ η απληστία των μικροεπενδυτών ωθεί την αγορά ακόμα υψηλότερα και τον όγκο συναλλαγών σε πολύ υψηλά επίπεδα. Ωστόσο, μετά από τέτοια άνοδο, η αγορά πλέον είναι υπεραγορασμένη και θεμελιωδώς ακριβή (σε όρους P/Es, P/Bvs κ.λπ.), επομένως, οι θεσμικοί επενδυτές αρχίζουν να κεφαλαιοποιούν τα κέρδη τους. Δηλαδή, οι θεσμικοί επενδυτές βγαίνουν πωλητές και οι μικροεπενδυτές βγαίνουν αγοραστές.
- Κατά τη διάρκεια της φάσης-3, πιθανότατα πρόκειται να δείτε ένα εβδομαδιαίο ή ακόμα και ένα μηνιαίο δείκτη RSI κοντά στο 80
(iv) Φάση της Διανομής (Καθοδική φάση-1)
Κατά τη διάρκεια της πρώτης φάσης του καθοδικού κύκλου, οι επιχειρηματικές συνθήκες παραμένουν καλές, αλλά η αγορά είναι πλέον αρκετά ακριβή. Η φάση διανομής της πτωτικής αγοράς είναι η ακριβώς αντίθετη της φάσης συσσώρευσης της ανοδικής αγοράς. Οι θεσμικοί επενδυτές τώρα πουλάνε επιθετικά τις θέσεις τους, αλλά οι τιμές δεν πέφτουν απότομα, καθώς οι περισσότεροι μικροεπενδυτές παραμένουν αγοραστές. Κατά τις πρώτες ημέρες της πτωτικής φάσης-1, ο όγκος συναλλαγών εκτινάσσεται. ενώ τα μέσα ενημέρωσης συμβουλεύουν τους ιδιώτες επενδυτές να διατηρήσουν τις θέσεις τους, καθώς υποτίθεται ότι θα έρθουν καλύτερες μέρες για το χρηματιστήριο.
- Κοντά στην κορυφή, ο εβδομαδιαίος ή/και ο μηνιαίος δείκτης RSI πιθανότατα θα κορυφωθεί πάνω από το 80
- Αυτή η φάση αντιστοιχεί στη φάση διανομής του Wyckoff (περισσότερα για το μοντέλο του Wyckoff)
- Αυτή η φάση μπορεί επίσης να θεωρηθεί παρόμοια με το αρχικό πτωτικό κύμα του Elliott (περισσότερα για το μοντέλο του Elliott)
(v) Συμμετοχή του κοινού (Καθοδική φάση-2)
Οι επιχειρηματικές συνθήκες τώρα χειροτερεύουν και οι μικροεπενδυτές συνειδητοποιούν ότι το ράλι μάλλον έχει τελειώσει και αρχίζουν να θέλουν να πουλήσουν. Οι θεσμικοί επενδυτές πουλάνε τώρα επιθετικά τις θέσεις τους, και οι τιμές πέφτουν γρήγορα. Ωστόσο, δεν φαίνεται ακόμη πανικός, καθώς οι μικροεπενδυτές αναμένουν ότι θα έχουν μια καλύτερη ευκαιρία το επόμενο διάστημα να πουλήσουν. Ο όγκος συναλλαγών αρχίζει να συρρικνώνεται, καθώς υπάρχουν πολλοί πωλητές και λίγοι αγοραστές (κυρίως οι αγοραστές είναι κερδοσκόποι).
- Σε αυτή τη φάση, πιθανότατα θα δείτε ένα πτωτικό σήμα του MACD στο εβδομαδιαίο ή ακόμα και στο μηνιαίο γράφημα
- Γενικά, η φάση-2 είναι η μεγαλύτερη φάση του πτωτικού κύκλου
(vi) Φάση του Πανικού (Καθοδική φάση-3)
Σε αυτή την τελευταία φάση του καθοδικού κύκλου, οι επιχειρηματικές συνθήκες και οι οικονομικές εκθέσεις είναι πολύ αρνητικέςς. Η φάση-3 του πτωτικού κύκλου χαρακτηρίζεται από καθαρό πανικό. Όλοι θέλουν να βγουν από την αγορά σε οποιαδήποτε τιμή, προκαλώντας ένα ξεπούλημα των πάντων. Τα δημοσιεύματα των μέσων μαζικής ενημέρωσης κάνουν λόγο τώρα για μια ετοιμοθάνατη χρηματιστηριακή αγορά. Ωστόσο, κατά τη διάρκεια αυτής της φάσης, οι θεσμικοί επενδυτές δεν πουλάνε πια. Αντίθετα, αγοράζουν επιλεκτικά περιουσιακά στοιχεία που είναι θεμελιωδώς πολύ υποτιμημένα. Τον 18ο αιώνα, ο βαρόνος Ρότσιλντ είπε: «Αγοράστε όταν υπάρχει αίμα στους δρόμους».
- Κατά τη διάρκεια αυτής της φάσης-3, πιθανότατα θα δείτε μηνιαίο δείκτη RSI κοντά στο 20
Ο Μηχανισμός Σύγκρισης του Dow Industrial και του Dow Transportation
Η Θεωρία του Dow περιλαμβάνει έναν απλό μηχανισμό για να επιβεβαιώσει αλλαγές στην κυρίαρχη τάση της αγοράς. Πιο συγκεκριμένα, ο μηχανισμός χρησιμοποιεί δύο βασικούς χρηματιστηριακούς δείκτες: τον Dow Jones Industrial (DJIA) και τον Dow Jones Transportation Average (DJTA). Σύμφωνα λοιπόν με τη Θεωρία του Dow, εάν ένας από τους δύο αυτούς δείκτες (DJIA ή DJTA) ξεπεράσει ένα επίπεδο ιστορικής σημασίας, και ταυτόχρονα, ο άλλος ακολουθήσει, τότε η αγορά βρίσκεται σε μια καθιερωμένη τάση. Στην περίπτωση που οι δύο δείκτες δεν κινούνται στην ίδια κατεύθυνση, τότε δεν υπάρχει καθιερωμένη τάση.
- Εάν αλλάξει η κύρια τάση τόσο του DJIA όσο και του DJTA, τότε η κύρια τάση της αγοράς θεωρείται ότι έχει αλλάξει
- Εάν αλλάξει μόνο η κύρια τάση ενός από τους δύο αυτούς δείκτες, τότε αυτή η κίνηση θεωρείται ως μια δευτερεύουσα τάση (όπως αναλύθηκε και παραπάνω)
Διάγραμμα: Συγκρίνοντας των Dow Industrial (^DJIA) με τον Dow Transportation (^DJT)
Στο παραπάνω διάγραμμα, υπάρχουν δύο περιπτώσεις (εντοπίζονται ως Α και Β) όπου υπάρχουν σημαντικές αποκλίσεις μεταξύ της απόδοσης των δύο δεικτών. Αυτές οι αποκλίσεις μπορούν να θεωρηθούν ως δυσαρμονίες. Βέβαια σύμφωνα με τη θεωρία του Dow, η κυρίαρχη τάση στην αγορά παραμένει αμετάβλητη.
Συμπεράσματα - Γιατί η Θεωρία του Dow εξακολουθεί να είναι σημαντική μέχρι σήμερα
Η Θεωρία του Dow μπορεί να χαρακτηριστεί ως η πρώτη ολοκληρωμένη στρατηγική συναλλαγών που ακολουθεί την τάση των τιμών στο διάγραμμα. Επιπλέον, είναι μια από τις πρώτες θεωρίες που προσφέρουν στους επενδυτές συγκεκριμένες προϋποθέσεις για την είσοδο και την έξοδο τους από την αγορά. Αν και εισήχθη πριν από περισσότερα από 100 χρόνια, η Θεωρία του Dow έχει αξία και χρησιμοποιείται ακόμα και σήμερα, ας δούμε λοιπόν γιατί παραμένει σημαντική:
• Η Θεωρία του Dow συνδυάζει διαφορετικές πτυχές της τεχνικής ανάλυσης με τις επιχειρηματικές συνθήκες και την ψυχολογία της αγοράς για να δημιουργήσει ένα πλήρες πλαίσιο για την ανάλυση των τάσεων και των φάσεων της χρηματιστηριακής αγοράς
• Το διάγραμμα 6 κυμάτων της Θεωρίας του Dow ισχύει για κάθε χρηματοπιστωτική αγορά στον κόσμο όπου συμμετέχουν μικροεπενδυτές, όχι μόνο για τις χρηματιστηριακές αγορές
• Η Θεωρία του Dow επιδιώκει να αναγνωρίσει τη θεμελιώδη δομή πίσω από έναν πλήρη κύκλο της αγοράς, κάτι πολύ χρήσιμο για την ανάλυση κάθε χρηματοπιστωτικής αγοράς, όχι μόνο των μετοχών. Η αναγνώριση της θεμελιώδους δομής της αγοράς οδηγεί στην εφαρμογή ενός ορθολογικού πλαισίου ανάλυσης χωρίς τους κινδύνους της εύθραυστης ανθρώπινης ψυχολογίας
• Η Θεωρία του Dow αναζητά συνεχώς αποδείξεις και επιβεβαιώσεις. Αυτί κρίνεται ως ιδιαίτερα χρήσιμο καθώς ζούμε σ' έναν κόσμο που υποφέρει από ψεύτικες ειδήσεις και πληρωμένες δημοσιεύσεις
• Η Θεωρία του Dow είναι χρήσιμη για την αναγνώριση της φύσης κάθε τάσης της αγοράς, και στη συνέχεια, για την εστίαση αποκλειστικά στις κύριες τάσεις της αγοράς που διαρκούν χρόνια
• Η Θεωρία του Dow εστιάζει στην αναγνώριση της τρέχουσας φάσης της αγοράς. Προσδιορίζοντας με ακρίβεια τη φάση της αγοράς, ξέρετε πού και πότε πρέπει να επενδύσετε
• Η Θεωρία του Dow μπορεί στοχεύει να αξιολογήσει την αγορά αντίθετα από τις πεποιθήσεις και τις προσδοκίες των μικροεπενδυτών. Αυτό είναι σημαντικό γιατί οι μικροεπενδυτές βρίσκονται στον πάτο της επενδυτικής πυραμίδας. Για παράδειγμα, προτείνει την αγορά μετοχών στα πρώτα στάδια της ανοδικής αγοράς, όταν και οι μικροεπενδυτές φοβούνται. Ενώ στη συνέχεια, προτείνει την πώληση μετοχών στα πρώτα στάδια της πτωτικής αγοράς, όταν και οι μικροεπενδυτές εμφανίζονται ιδιαίτερα άπληστοι.
• Η Θεωρία του Dow είναι συμβατή με άλλες κυρίαρχες θεωρίες της αγοράς όπως οι θεωρίες (α) Elliott Waves και (β) Wyckoff Accumulation/Distribution
■ Η Θεωρία του Dow για το Χρηματιστήριο και η Στρατηγική των Συναλλαγών
Γιώργος Πρωτονοτάριος, οικονομικός αναλυτής
Για το FxStreet.gr (c), 7η Φεβρουαρίου 2025 -Το πρωτότυπο άρθρο μου δημοσιεύτηκε στα Αγγλικά στο TradingCenter.org
Πηγές:
- Βιβλίο «Technical analysis of stock trends των Edwards και Magee
- Βιβλίο «Trading World Markets Using Phi and the Fibonacci Numbers» από τον Γ. Πρωτονοτάριο
L ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ στο FxStreet.gr