Ιστορία και Οικονομική Σημασία των Επιτοκίων

H ρύθμιση του επιπέδου των βασικών επιτοκίων από τις κεντρικές τράπεζες αποτελεί ένα αποτελεσματικό εργαλείο ελέγχου της οικονομικής δραστηριότητας. Μειούμενα ωθούν την οικονομία προς την κατεύθυνση της ανάπτυξης και αυξανόμενα προς την κατεύθυνση της σταθεροποίησης των τιμών.

Βασικά Σημεία

□ Το βασικό επιτόκιο είναι το επιτόκιο με το οποίο οι εμπορικές τράπεζες δανείζουν η μία την άλλη, αλλά και συναλλάσσονται με την κεντρική τράπεζα

□ Το βασικό επιτόκιο, όπως ορίζεται από την εκάστοτε κεντρική τράπεζα (ΕΚΤ στην ευρωζώνη και επιτροπή FOMC στις ΗΠΑ), αποτελεί ένα στοιχείο ικανό να ανεβοκατεβάζει όλες τις αγορές του πλανήτη. Από την αγορά συναλλάγματος, μέχρι τις χρηματιστηριακές αγορές και τις αγορές ακινήτων

□ Το βασικό επιτόκιο επηρεάζει κομβικά και τις τιμές των ομολογιών. Τα επιτόκια και οι τιμές των ομολόγων διατηρούν μια αντίρροπη σχέση, καθώς όταν το βασικό επιτόκιο ανεβαίνει οι τιμές όλων των ομολογιών υποχωρούν, και αντίστροφα

□ Οι τράπεζες είναι ελεύθερες να καθορίσουν τα επιτόκια δανεισμού/καταθέσεων των πελατών τους, λαμβάνοντας υπόψη τον ανταγωνισμό αλλά και τις τυχών περιοριστικές πολιτικές των κεντρικών τραπεζών

□ Διεθνώς, το APR (Annual Percentage Rate) αναφέρεται στο ετησιοποιημένο επιτόκιο ενός δανείου, ενώ το APY (Annual Percentage Yield) στην ετήσια ποσοστιαία απόδοση ενός καταθετικού λογαριασμού

 

Η σύντομη ιστορία των επιτοκίων

Η πρώτη κεντρική τράπεζα στον κόσμο ιδρύθηκε στην Αγγλία το 1694 με αποστολή τη ρύθμιση των επιτοκίων δανεισμού στη βρετανική αυτοκρατορία. Ωστόσο, η ιστορία του δανεισμού και των επιτοκίων ξεκινά από την αρχαιότητα. Στην αρχαία Μεσοποταμία, χορηγούνταν δάνεια με σπόρους στους αγρότες με την υπόσχεση να εξοφλήσουν τα χρέη τους (με τόκο) κατά την εαρινή συγκομιδή. Αυτά τα γεωργικά δάνεια εμφανίστηκαν αργότερα και στον Κώδικα του Χαμουραμπί, ο οποίος δήλωνε ότι το μέγιστο ετήσιο επιτόκιο που θα μπορούσε να χρεώσει ένας δανειστής ήταν το 33%.

Κατά τη διάρκεια του Μεσαίωνα, πολλές ευρωπαϊκές προσπάθειες εξερεύνησης χρηματοδοτήθηκαν με δανεισμό. Οι Γενοβέζοι τραπεζίτες χρηματοδότησαν τους Ισπανούς εξερευνητές. Επιπλέον, μέχρι το 1640, η ολλανδική επαρχία δεχόταν τρεις τύπους δανεισμού:

□ Υποσχετικό βραχυπρόθεσμο χρέος

□ Εξαγοράσιμα ετήσια ομόλογα

□ Ισόβιο χρέος (ο θάνατος ακυρώνει το κεφάλαιο)

Το 1752, η Βρετανική Αυτοκρατορία μετέτρεψε όλο το χρέος της σε ένα ομόλογο, προσφέροντας ετήσιο επιτόκιο μεταξύ 2,5%-3,5%. Το 1870, το Κογκρέσο των ΗΠΑ ψήφισε έναν νόμο που εξουσιοδότησε την έκδοση χρέους υπό τη μορφή Γραμματίων του Δημοσίου (αργότερα ονομάστηκαν Treasury Bills). Το 1927, ο Winston Churchill εξέδωσε ένα κρατικό ομόλογο με απόδοση 4,0% για την αναχρηματοδότηση των πολεμικών ομολόγων του Α' Παγκοσμίου Πολέμου.

 

 

Χρησιμοποιώντας δεδομένα από τον αναλυτή @Macro_Tourist (2014), αυτή είναι η σύντομη ιστορία των επιτοκίων.

Διάγραμμα: Ιστορία των παγκόσμιων επιτοκίων (5.000 χρόνια)

 

Η 5.000 ετών ιστορία των επιτοκίων

□ 3000 π.Χ.: Μεσοποταμία, 20%

□ 1772 π.Χ.: Βαβυλώνα, Κώδικας Χαμουραμπί, 33%

□ 539 π.Χ.: Περσία, βασιλιάς Κύρος, 40+%.

□ 500 π.Χ.: Ελλάδα, Ναός της Δήλου, 10%

□ 443 π.Χ.: Ρώμη, 8,3%

□ 300-200 π.Χ.: Αθήνα/Ρώμη, 8,0%

□ 1 μ.Χ.: Ρώμη, 4,0%

□ 300 μ.Χ.: Ρώμη, επί Διοκλητιανού, 15%

□ 325 μ.Χ.: Βυζαντινή Αυτοκρατορία (Κωνσταντίνος), 12,5%

□ 528 μ.Χ.: Βυζαντινή Αυτοκρατορία (Ιουστινιανός), 8,0%

□ 1150: Ιταλικές πόλεις, 20%

□ 1430: Βενετία, 20%

□ 1570: Ολλανδία, η αρχή του ογδοηκονταετούς πολέμου, 8,13%

□ 1700: Αγγλία, 9,92%

□ Δεκαετία 1810: ΗΠΑ, Δυτική Φλόριντα, 7,64%

□ Δεκαετία 1940: ΗΠΑ, Β' Παγκόσμιος Πόλεμος, 1,85%

□ Δεκαετία 1980: ΗΠΑ (Ρίγκαν), 15,84%

 

 

Ευρωπαϊκά βασικά επιτόκια, EURIBOR και LIBOR

□ ΕΚΤ

Η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα είναι υπεύθυνη για την προσαρμογή του επιπέδου των επιτοκίων στη ζώνη του ευρώ. Αυτά τα επιτόκια καθορίζουν τις συνθήκες δανεισμού μεταξύ της ΕΚΤ και των εμπορικών τραπεζών.

□ EURIBOR

Το EURIBOR αποτελεί ένα διαφορετικό τύπο επιτοκίου, που καθορίζεται από τη δυναμική της ζήτησης/προσφοράς μεταξύ των εμπορικών τραπεζών, χωρίς την άμεση εμπλοκή της ΕΚΤ.

• Σύνδεση: » Τρέχουσες τιμές EURIBOR

□ LIBOR

Το LIBOR (London Interbank Offer Rate) αποτελεί ένα διεθνές επιτόκιο αναφοράς για τον βραχυπρόθεσμο (μη-εξασφαλισμένο) διατραπεζικό δανεισμό. Το LIBOR χρησιμοποιείται ευρέως για την τιμολόγηση σύνθετων χρηματοοικονομικών προϊόντων, όπως τα προϊόντα ανταλλαγής επιτοκίων/νομισμάτων (interest/currency SWAPS) και τα στεγαστικά δάνεια.

• Σύνδεση: » Τρέχουσες τιμές LIBOR

 

Εξισορρόπηση μεταξύ σταθερότητας τιμών και απασχόλησης

Οι νομισματικές αρχές (κεντρικές τράπεζες) προσαρμόζουν το επίπεδο των βασικών επιτοκίων σύμφωνα με τις συνθήκες που επικρατούν στην οικονομία. Οι κύριοι στόχοι τους είναι η σταθερότητα των τιμών (price inflation) στην οικονομία αλλά και η επαρκής απασχόληση των ανθρώπινων πόρων (employment).

□ Όταν η οικονομία υπερθερμαίνεται και ο πληθωρισμός ανθεί, η νομισματική αρχή αυξάνει τα επιτόκια ή αλλιώς γίνεται «hawkish» στη γλώσσα των αγορών. Για την αμερικανική FED, ο μακροπρόθεσμος στόχος για τον πληθωρισμό είναι 2%.

□ Όταν η οικονομική ανάπτυξη είναι αδύναμη και η ανεργία είναι υψηλή, η νομισματική αρχή μειώνει τα επιτόκια ή αλλιώς γίνεται «dovish» στη γλώσσα των αγορών.

Εκτός από τον πληθωρισμό, την ανάπτυξη και την απασχόληση, πολλοί άλλοι παράγοντες ενσωματώνονται στις αποφάσεις νομισματικής πολιτικής των κεντρικών τραπεζών. Για παράδειγμα, η βιομηχανική παραγωγή, οι λιανικές πωλήσεις, οι δείκτες τιμών παραγωγού (PPI), αλλά και τα δεδομένα από τη γενική αγορά ακινήτων.

 

 

 

Υπολογισμός των απλών (simple) και σύνθετων (compound) επιτοκίων

Το επιτόκιο είναι το ποσό του τόκου που καταβάλλεται ως ποσοστό του ποσού που δανείστηκε ή κατατέθηκε σε ένα χρηματοπιστωτικό ίδρυμα.

Τα περισσότερα δάνεια στην οικονομία βασίζονται σε απλά επιτόκια (simple interest), αλλά ορισμένα δάνεια χρησιμοποιούν ανατοκισμό (compound interest). Αυτό σημαίνει ότι ο τόκος εφαρμόζεται τόσο στο αρχικό ποσό όσο και στους συσσωρευμένους τόκους προηγούμενων περιόδων.

Υπολογισμός του απλού επιτοκίου (simple interest)

M = L * { 1 + ( R * T ) }

Όπου:

□ M = το χρηματικό ποσό που πρέπει να καταβληθεί μετά από μία συγκεκριμένη χρονική περίοδο

□ L = αρχικό δάνειο

□ R = επιτόκιο

□ Τ = χρόνος

 

Υπολογισμός του σύνθετου επιτοκίου (compound interest)

Σε σύγκριση με το απλό επιτόκιο, το σύνθετο επιτόκιο αυξάνεται σημαντικά ταχύτερα.

Ο τύπος έχει ως εξής:

M = L * ( 1 +R ) ^T

Όπου:

□ M = το χρηματικό ποσό που πρέπει να καταβληθεί μετά από συγκεκριμένο χρόνο

□ L = αρχικό δάνειο

□ R = επιτόκιο

□ Τ = χρόνος (το ^ συμβολίζει το εις τη δύναμη)

 

 

Τελικές σκέψεις

Τα επιτόκια πραγματοποιούν διακριτούς κύκλους μέσα στον χρόνο, καθώς η ίδια η οικονομική δραστηριότητα εμφανίζει έντονη κυκλικότητα. Τα επιτόκια κινούνται μεταξύ περιόδων έντονης οικονομικής επέκτασης (ζενίθ) και έντονης οικονομικής συρρίκνωσης (ναδίρ), και επηρεάζονται από έναν πολύπλοκο συνδυασμό οικονομικών παραγόντων. Παράγοντες που αφορούν κυρίως το επίπεδο αύξησης των τιμών, την απασχόληση και τον ρυθμό ανάπτυξης της οικονομίας.

Η κατανόηση της τρέχουσας φάσης κάθε κύκλου των επιτοκίων είναι ο πιο καθοριστικός παράγοντας για μια οποιαδήποτε επιτυχημένη επένδυση. Γενικά, οι διεθνείς αγορές κινούνται μεταξύ δύο γενικών φάσεων:

(α) ενός περιβάλλοντος χαμηλών επιτοκίων, όπου ευδοκιμούν οι χρηματιστηριακές αγορές και τα περιουσιακά στοιχεία υψηλού κινδύνου

(β) ενός περιβάλλοντος υψηλών επιτοκίων, όπου «τα μετρητά είναι ο βασιλιάς» και τα περιουσιακά στοιχεία υψηλού κινδύνου υποφέρουν

Η κατανόηση των δύο αυτών φάσεων μπορεί να βοηθήσει τους επενδυτές να αποφασίσουν πότε να επενδύσουν αλλά και πότε να αποσύρουν τα κεφάλαια τους από τις αγορές. Κάθε κύκλος επιτοκίων επηρεάζει όλες τις αγορές του κόσμου, συμπεριλαμβανομένων της αγοράς συναλλάγματος, των μετοχών, των ομολόγων, ακόμη και των εμπορευμάτων. Προσοχή όμως, οι αγορές προεξοφλούν τις περιόδους αύξησης/μείωσης των επιτοκίων τουλάχιστον 3 μήνες πριν ξεκινήσουν ή ολοκληρωθούν.

 

 

Πηγές:

□ Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ΕΚΤ)

□ Επιτόκια πηγές

 

 

■ Ιστορία και Οικονομική Σημασία των Επιτοκίων

Γιώργος Πρωτονοτάριος, 12η Δεκεμβρίου 2023

FxStreet.gr (c)